Πρώιμα σημάδια αυτισμού: Ποια είναι & πώς τα αναγνωρίζουμε

May 16, 2023 by varanaki

Η αποτελεσματική αντιμετώπιση του αυτισμού είναι απαραίτητη για την εξασφάλιση μιας καλής ποιότητας ζωής, γεγονός που καθιστά την έγκαιρη αναγνώριση των πρώτων συμπτωμάτων του σημαντικό μέρος της παιδιατρικής φροντίδας.

Ωστόσο, το να εντοπίσει κανείς τα συγκεκριμένα συμπτώματα μπορεί να είναι δύσκολο, καθώς πολλές φορές αυτά είναι ανεπαίσθητα και δε γίνονται εμφανή μέχρι το παιδί να φτάσει στην προσχολική ηλικία.

Σε αυτό το άρθρο, λοιπόν, θα διερευνήσουμε τα πρώιμα σημάδια του αυτισμού σε βρέφη και παιδιά προσχολικής ηλικίας και θα δούμε το πώς η συγκεκριμένη διαταραχή επηρεάζει διάφορους τομείς της ζωής του παιδιού.

Πριν απ’ όλα, όμως, θα δούμε τι ακριβώς είναι ο αυτισμός!

Τι είναι ο αυτισμός ή η Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ);

Ο αυτισμός ή αλλιώς η Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (Autism Spectrum Disorder – ASD) είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή η οποία επηρεάζει αρνητικά την επικοινωνία, την κοινωνική αλληλεπίδραση και τη συμπεριφορά του ατόμου.

Πρόκειται για μια διαταραχή φάσματος, κάτι που σημαίνει ότι επηρεάζει τους ανθρώπους με διαφορετικούς τρόπους και σε διαφορετικό βαθμό σοβαρότητας.

Για παράδειγμα, μερικά παιδιά μπορεί να διαγνωσθούν στο ήπιο φάσμα του αυτισμού – δηλαδή με ελαφριά μορφή αυτισμού που μοιάζει συνήθως με μαθησιακή δυσκολία (Αυτισμός Υψηλής Λειτουργικότητας) – ενώ άλλα με πιο σοβαρές και εξουθενωτικές μορφές της διαταραχής.

Η διάγνωση του αυτισμού γίνεται συνήθως στην παιδική ηλικία και χαρακτηρίζεται από μια σειρά συμπτωμάτων, όπως:

Δυσκολία στην κοινωνική επικοινωνία και αλληλεπίδραση, όπως δυσκολία με τη μη λεκτική επικοινωνία και τη δημιουργία / διατήρηση σχέσεων.

Επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές και ενδιαφέροντα, όπως η επιμονή σε συγκεκριμένα αντικείμενα ή δραστηριότητες και η ανάγκη για ρουτίνα.

Ευαισθησίες αισθητηριακών ερεθισμάτων, όπως η υπερ ή η υποευαισθησία σε ήχους, αφή, γεύση ή μυρωδιές.

Ο αυτισμός είναι μια διαταραχή που διαρκεί όλη τη ζωή, αλλά με την έγκαιρη διάγνωση και τις κατάλληλες παρεμβάσεις οι άνθρωποι μπορούν να αναπτύξουν δεξιότητες και στρατηγικές για να διαχειρίζονται τα συμπτώματά τους και να ζήσουν μια ικανοποιητική ζωή.

Πρώιμα σημάδια αυτισμού

Ο αυτισμός εμφανίζεται συνήθως στα πρώτα χρόνια της παιδικής ηλικίας και πριν από την ηλικία των 3 ετών. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι γονείς ή οι φροντιστές του παιδιού μπορεί να παρατηρήσουν σημάδια από την ηλικία των 6-12 μηνών.

Τα πρώιμα σημάδια του αυτισμού μπορεί να περιλαμβάνουν:

Έλλειψη βλεμματικής επαφής, δηλαδή επαφής με τα μάτια.

Μη ανταπόκριση στο όνομά του όταν το φωνάζουν.

Καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου και επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ή ασυνήθιστα ενδιαφέροντα.

Πάμε να δούμε πιο αναλυτικά ποιες αναπτυξιακές καθυστερήσεις στα πρώτα τρία χρόνια της ζωής του παιδιού μπορεί να υποδηλώνουν αυτισμό.

Συμπτώματα αυτισμού σε μωρά ανά ηλικία

Μέχρι 6 μήνες:

Δεν υπάρχουν μεγάλα χαμόγελα ή άλλες χαρούμενες εκφράσεις.

Δεν ανταποκρίνεται σε εκφράσεις προσώπου ή ήχους με δικές του εκφράσεις προσώπου και ήχους.

Δε φλυαρεί ή μπαμπλαρίζει.

Δεν κάνει προσπάθειες να πιάσει αντικείμενα ή να τα φέρει στο στόμα.

Διαβάστε εδώ τι μπορεί να κάνει ένα μωρό 6 μηνών.

Μέχρι τους 9 μήνες:

Δεν επικοινωνεί με χειρονομίες, όπως το δείξιμο ή ο χαιρετισμός.

Κανένα μπαμπάλισμα ή “μωρουδίστικη ομιλία”.

Καμία προσπάθεια να παίξει κοινωνικά παιχνίδια, όπως το “κου-κου-τσά”.

Διαβάστε εδώ τι κάνει ένα μωρό 9 μηνών.

Μέχρι τους 12 μήνες:

Δεν ανταποκρίνεται στο όνομά του.

Δεν κάνει καμία προσπάθεια για να μιμηθεί ήχους ή λέξεις.

Δεν κάνει καμία προσπάθεια επικοινωνίας με χειρονομίες ή λέξεις.

Δεν κάνει καμία προσπάθεια να σταθεί ή να κάνει βήματα με υποστήριξη.

Δείτε τι κάνει το βρέφος 12 μηνών.

Μέχρι τους 18 μήνες:

Δε λέει μεμονωμένες λέξεις.

Δεν κάνει καμία προσπάθεια να μιμηθεί απλές ενέργειες ή λέξεις.

Δεν κάνει καμία προσπάθεια να δείξει αντικείμενα ή εικόνες όταν του ονομάζονται.

Δεν παίζει παιχνίδια προσποίησης και δεν ξέρει πώς να χρησιμοποιεί απλά παιχνίδια.

Μέχρι τους 24 μήνες:

Δε σχηματίζει φράσεις δύο λέξεων.

Δεν κάνει καμία προσπάθεια σχηματισμού απλών προτάσεων.

Δεν κάνει καμία προσπάθεια να ακολουθήσει απλές οδηγίες.

Δεν κάνει καμία προσπάθεια να εμπλακεί σε συζήτηση.

Μέχρι τους 36 μήνες:

Σχηματίζει μόνο φράσεις τριών λέξεων.

Δεν κάνει απλές ερωτήσεις.

Δεν κάνει καμία απόπειρα συμμετοχής σε απλό παιχνίδι φαντασίας.

Δεν κάνει καμία προσπάθεια να παίξει με άλλα παιδιά και δε δείχνει ενδιαφέρον για κοινωνικοποίηση.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι αναπτυξιακές καθυστερήσεις μπορεί να εμφανιστούν για διάφορους λόγους και ότι δεν έχουν όλα τα παιδιά με καθυστερήσεις αυτισμό.

Ακόμα, πρέπει να αναφέρουμε ότι κάποια παιδιά μπορεί να μην εμφανίσουν σημάδια αυτισμού μέχρι αργότερα στην παιδική ηλικία ή ακόμη και την εφηβεία.

Αφού είδαμε, λοιπόν, τα πρώιμα σημάδια του αυτισμού σε ηλικίες έως 3 ετών, στη συνέχεια θα εξετάσουμε τα πιο συχνά συμπτώματα του αυτισμού σε βρέφη και παιδιά προσχολικής ηλικίας.

Μωρό κοριτσάκι ντυμένο με λευκά και ροζ παίζει με τουβλάκια.

Συμπτώματα αυτισμού σε βρέφη και παιδιά

Όπως ήδη αναφέραμε, τα συμπτώματα του αυτισμού σε βρέφη αλλά και στην προσχολική ηλικία μπορεί να είναι δύσκολο να αναγνωριστούν, καθώς πολλά από αυτά είναι δυσδιάκριτα ενώ μπορούν να αποδοθούν και σε άλλους παράγοντες.

Όπως για παράδειγμα στην προσωπικότητα, στη διάθεση ή στην αναπτυξιακή καθυστέρηση. Ωστόσο, ορισμένα από τα πιο συνηθισμένα σημάδια και συμπτώματα που θα μπορούσαν να υποδηλώνουν αυτισμό περιλαμβάνουν:

Έλλειψη βλεμματικής επαφής: Το παιδί δεν κάνει επαφή με τα μάτια ή αποφεύγει την άμεση βλεμματική επαφή με τους ανθρώπους.

Καθυστέρηση στην κοινωνική αλληλεπίδραση: Το παιδί δεν ανταποκρίνεται στο όνομά του όταν το φωνάζουν ή / και δε χαμογελά όταν του χαμογελούν άλλοι.

Καθυστέρηση στην επικοινωνία: Το παιδί δε μπορεί να κάνει μπαμπάλισμα ή να χρησιμοποιήσει άλλους ήχους για να επικοινωνήσει. Ακόμα, μπορεί να μην ανταποκρίνεται στις προσπάθειες άλλων για επικοινωνία μαζί του.

Επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές: Το παιδί μπορεί να απασχολείται με επαναλαμβανόμενες κινήσεις, όπως το κούνημα ή το χτύπημα των χεριών.

Έλλειψη ενδιαφέροντος για κοινωνικά παιχνίδια: Το παιδί μπορεί να μην απολαμβάνει τα παιχνίδια τύπου “κου-κου-τσα” ή άλλα κοινωνικά παιχνίδια.

Αισθητηριακές ευαισθησίες: Το παιδί μπορεί να είναι υπεραισθητικό στον ήχο, το φως, τις υφές ή άλλα αισθητηριακά ερεθίσματα.

Παλινδρόμηση κάθε είδους: Οποιαδήποτε παλινδρόμηση στην ομιλία, στο παιχνίδι, στις χειρονομίες, στις κοινωνικές δεξιότητες, κ.λπ., αποτελεί χαρακτηριστική ένδειξη αυτισμού.

Σημειώνεται ότι δε θα εμφανίσουν όλα τα βρέφη ή παιδιά με ΔΑΦ όλα αυτά τα συμπτώματα, ενώ κάποια μπορεί να μην εμφανίσουν κανένα σημάδι μέχρι αργότερα στην παιδική ηλικία.

Στη συνέχεια ακολουθούν πιο αναλυτικά ορισμένες ενδείξεις των Διαταραχών Αυτιστικού Φάσματος σε διάφορους τομείς της ζωής:

Κοινωνικές δυσκολίες

Οι κοινωνικές δυσκολίες αποτελούν σημάδια αυτισμού. Τα παρακάτω είναι μερικά προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίζει κάποιος με αυτισμό στις κοινωνικές του αλληλεπιδράσεις:

Δυσκολία στη δημιουργία επαφής με τα μάτια: Τα παιδιά με αυτισμό μπορεί να αποφεύγουν την επαφή με τα μάτια, να κοιτάζουν γρήγορα αλλού ή να φαίνονται ότι νιώθουν άβολα όταν κάποιος τα κοιτά.
Έλλειψη ενδιαφέροντος για κοινωνικές δραστηριότητες: Τα παιδιά με αυτισμό μπορεί να μην ενδιαφέρονται για παιχνίδι με άλλα παιδιά ή μπορεί να προτιμούν το παράλληλο παιχνίδι (παίζουν δίπλα σε άλλα παιδιά, αλλά όχι μαζί τους).
Δυσκολία στην κατανόηση των κοινωνικών σημάτων: Τα παιδιά με αυτισμό μπορεί να δυσκολεύονται να ερμηνεύσουν τις εκφράσεις προσώπου, τον τόνο της φωνής και τη γλώσσα του σώματος, κάτι που μπορεί να καθιστά δύσκολο το να κατανοούν τις διάφορες κοινωνικές καταστάσεις.
Δυσκολία στην προσέγγιση και διατήρηση συνομιλιών: Τα παιδιά με αυτισμό μπορεί να δυσκολεύονται να ακολουθήσουν την εναλλαγή της συνομιλίας, να μιλούν πολύ και μόνα τους χωρίς να αντιλαμβάνονται το αν ο άλλος ενδιαφέρεται ή να μην ξέρουν πώς να αρχίσουν μια συνομιλία.
Δυσκολία στο να μοιράζονται ενδιαφέροντα: Τα παιδιά με αυτισμό μπορεί να έχουν σταθερά ενδιαφέροντα και να δυσκολεύονται να καταλάβουν ή να συμμετάσχουν σε ενδιαφέροντα ή δραστηριότητες των άλλων.

Δυσκολίες στην ομιλία

Τα παιδιά με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος αντιμετωπίζουν συνήθως δυσκολίες με την ομιλία και τη γλώσσα. Κάποιες από τις πιο συνηθισμένες προκλήσεις περιλαμβάνουν:

Καθυστερημένη ομιλία: Μερικά παιδιά με αυτισμό μπορεί να καθυστερήσουν στην ανάπτυξη της ομιλίας τους και μπορεί να μην αρχίσουν να μιλούν μέχρι αργότερα από το αναμενόμενο.
Ηχολαλία: Αυτή είναι η επανάληψη λέξεων ή φράσεων που το παιδί έχει ακούσει πριν. Κάποια παιδιά με αυτισμό μπορεί να επαναλαμβάνουν λέξεις ή φράσεις που έχουν ακούσει με επαναλαμβανόμενο ή ρομποτικό τρόπο.
Αναστροφή αντωνυμιών: Τα παιδιά με αυτισμό μπορεί να έχουν δυσκολία στη χρήση των σωστών αντωνυμιών όταν μιλούν. Για παράδειγμα, μπορεί να λένε “εσύ” αντί για “εγώ” ή “εμένα”.
Δυσκολία με μη λεκτική γλώσσα: Τα παιδιά με αυτισμό μπορεί να έχουν δυσκολία στην κατανόηση της μη λεκτικής γλώσσας, όπως οι εκφράσεις, ο σαρκαστικός λόγος και τα αστεία.
Δυσκολία με την κοινωνική γλώσσα: Τα παιδιά με αυτισμό μπορεί να δυσκολεύονται με τους κανόνες της κοινωνικής γλώσσας, όπως η εναλλαγή στη συνομιλία, η χρήση κατάλληλης σωματικής γλώσσας ή η κατανόηση των εκφράσεων προσώπου και του τόνου της φωνής.

Δυσκολίες στη μη λεκτική επικοινωνία

Τα αυτιστικά παιδιά αντιμετωπίζουν συνήθως δυσκολίες με τη μη λεκτική τους επικοινωνία. Μερικές από τις συνηθέστερες προκλήσεις περιλαμβάνουν:

Έλλειψη επαφής με τα μάτια: Τα παιδιά με αυτισμό μπορεί να δυσκολεύονται να κάνουν και να διατηρούν επαφή με τα μάτια κατά τη διάρκεια των αλληλεπιδράσεών τους με άλλους.
Περιορισμένες ή ασυνήθιστες εκφράσεις προσώπου: Τα παιδιά με αυτισμό μπορεί να έχουν δυσκολία στο να εκφράσουν τα συναισθήματά τους μέσω των εκφράσεων του προσώπου τους ή οι εκφράσεις τους μπορεί να μην ανταποκρίνονται στην κατάσταση ή το συναίσθημα.
Αδυναμία κατανόησης ή χρήσης χειρονομιών: Τα παιδιά με αυτισμό μπορεί να αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην κατανόηση ή χρήση χειρονομιών, όπως το δείχνω με το δάχτυλο, το κύμα, ή το κλίνω το κεφάλι μου.
Κακή στάση ή γλώσσα σώματος: Τα παιδιά με αυτισμό μπορεί να έχουν δυσκολία στη στάση ή τη γλώσσα του σώματός τους και μπορεί να φαίνονται επίμονα ή αδέξια κατά τη διάρκεια των αλληλεπιδράσεων.
Δυσκολία στην κατανόηση του προσωπικού χώρου: Τα παιδιά με αυτισμό μπορεί να δυσκολεύονται να κατανοήσουν την κατάλληλη απόσταση μεταξύ τους και των άλλων κατά τη διάρκεια των αλληλεπιδράσεων.

Δυσκολίες στη σκέψη και στη συμπεριφορά

Τα παιδιά με αυτισμό αντιμετωπίζουν πολύ συχνά δυσκολίες στη σκέψη και τη συμπεριφορά. Μερικές από τις συνήθεις προκλήσεις περιλαμβάνουν:

Επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές: Τα παιδιά με αυτισμό μπορεί να εμπλέκονται σε επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, όπως το κούνημα των χεριών, η περιστροφή ή η επανάληψη ορισμένων φράσεων ή λέξεων.
Αυστηρότητα στις ρουτίνες: Τα παιδιά με αυτισμό μπορεί να έχουν δυσκολία στην προσαρμογή σε αλλαγές στις ρουτίνες ή να έχουν μεγάλη ανάγκη για συνέπεια και προβλεψιμότητα στις καθημερινές τους δραστηριότητες.
Δυσκολία με την κοινωνική φαντασία: Τα παιδιά με αυτισμό μπορεί να έχουν δυσκολία στην κατανόηση και ερμηνεία των κοινωνικών σημάνσεων και καταστάσεων, καθώς και στη φαντασία διαφορετικών προοπτικών.
Περιορισμένα ενδιαφέροντα: Τα παιδιά με αυτισμό μπορεί να έχουν ένα περιορισμένο εύρος ενδιαφερόντων και να επικεντρώνονται σε συγκεκριμένα αντικείμενα ή θέματα.
Αισθητηριακές ευαισθησίες: Τα παιδιά με αυτισμό μπορεί να έχουν αισθητηριακές ευαισθησίες, όπως υπεραισθησία ή υπαισθησία σε συγκεκριμένα ερεθίσματα, όπως ήχους, φώτα ή υφές.

Μικρό αγόρι με ριγέ ασπρόμαυρη μπλούζα παίζει μόνο του με ένα παιδικό παζλ.

Πρώιμα σημάδια αυτισμού – Συνοπτικά

Συμπερασματικά, η αναγνώριση των πρώιμων σημαδιών του αυτισμού σε βρέφη και παιδιά είναι ζωτικής σημασίας για την έγκαιρη παρέμβαση και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του παιδιού.

Οι γονείς και οι φροντιστές θα πρέπει να γνωρίζουν τα αναπτυξιακά ορόσημα και να παρατηρούν οποιαδήποτε άτυπη συμπεριφορά του παιδιού τους. Η έγκαιρη αναγνώριση και παρέμβαση μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη ενός παιδιού και να το βοηθήσει να αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητές του.

Εάν έχετε ανησυχίες σχετικά με την ανάπτυξη του παιδιού σας, θα πρέπει να μιλήσετε με τον παιδίατρό σας, ο οποίος μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό πιθανών προβλημάτων και να σας παράσχει την κατάλληλη καθοδήγηση.

Αν αναζητάτε παιδίατρο στην Αθήνα, επικοινωνήστε μαζί μας.

Η παιδίατρος Μαρία – Ελένη Βαρανάκη θα αναλάβει τη συστηματική παρακολούθηση του νεογνού – βρέφους σας και θα είναι δίπλα σας σε κάθε στάδιο της ανάπτυξής του!

Τηλέφωνα επικοινωνίας: +30 211 41 90 223, +30 693 6683731, E- Mail: [email protected]